اسرائیل گزینه‌ نظامی را روی میز نگاه داشته است ولی مقامات نظامی اسرائیل به طور خصوصی تایید می‌کنند ایران در حال تغییری «تاریخی» است.

 

مصاحبه محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران با یک شبکه تلویزیونی آلمانی در سوم فوریه موجب حیرت اسرائیل شد. ظریف در این مصاحبه گفت: «اگر فلسطینی ها از راه حل ( توافق صلح اسرائیل و فلسطین ) رضایت داشته باشند، کسی خارج از فلسطین مانع از اتفاق افتادن آن نمی شود.»

 

در ابتدا سخنان ظریف درست ترجمه نشد و اینطور به نظر می رسید که ایران، اسرائیل را به رسمیت می شناسد ولی ترجمه تصحیح شده هنوز یکی از ملایم ترین سخنان هر مقام ایرانی از آغاز انقلاب محسوب می شود.

 

در ایران، اسرائیل پس از «شیطان بزرگ» یعنی آمریکا، «شیطان کوچک» نامیده می شود.

 

اسرائیل دشمنی به شمار می رود که نامش غیر قابل ذکر بوده است و لزوم محو آن از نقشه باید دست‌کم هر چند هفته یک بار اعلام می‌‌شد.

 

اظهارات ظریف رسانه‌ها و مردم اسرائیل را غافلگیر کرد، اما در مورد تصمیم‌گیران در تل‌آویو قضیه این‌گونه نبود. اخیرا یکی از مقامات ارشد ارتش اسرائیل در نشستی محرمانه، به المانیتور گفت: «رویدادی چشمگیر در ایران در جریان است.» یک مقام کارکشته دفاعی اسرائیل از این هم فراتر رفت و تحولات ایران را «تاریخی» خواند.

 

تشکیلات دفاعی اسرائیل با استفاده از تجهیزات جاسوسی پیشرفته به دقت ایران را تحت نظر داشته‌اند و شرایط این کشور را با توجه به آشنایی نزدیک با پیشینه، شرایط و تاریخ آن تجزیه و تحلیل می‌کنند. هنوز کسی در ارتش اسرائیل، اطلاعات ارتش، موساد یا وزارت دفاع فعلاً به رقص در خیابان نخواهد پرداخت. آنچه از تهران دیده و شنیده می‌شود، موجب بوجود آمدن امید زیادی در میان مقامات دفاعی اسرائیل شده است. مقامات اسرائیلی می‌گویند اتفاقی جدی در ایران در حال وقوع است ولی اضافه می‌کنند هنوز عملی در کار نیست. ایران با تعمق و تقلایی که ما به دیدنش عادت نداریم به دنبال راهی می‌گردد.

 

این یادداشت به موضع رسمی سیاسی و دیپلماتیک اسرائیل نمی‌پردازد. بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل، همچنان به صدور اخطارها و اعلام خطر ادامه می‌دهد و تا وقتی که ایران و قدرت‌های جهان به توافق نهایی درباره برنامه هسته‌ای ایران دست نیابند از این کار دست نخواهد کشید. این شرط‌بندی تاریخی نتانیاهوست. وقتی همه‌چیز به انجام برسد، فقط کیفیت و دقت توافق مشخص خواهد کرد که آیا ایران جایگاه خود را به عنوان کشوری در آستانه دستیابی به سلاح هسته ای حفظ خواهد کرد یا از رویای خود صرف‌نظر می کند. تاکنون انتظارات مقامات دفاعی اسرائیل در حد مسئله ای حل نشده باقی مانده است. بر اساس صحبت‌های بسیار با مقامات عالی‌رتبه اسرائیلی در تشکیلات دفاعی در هفته‌های اخیر، آن‌چه در زیر می‌آید نگاهی اجمالی به تفکرات آنها است.

 

این مقامات می‌گویند ایران مطلقا از دیدگاه هسته‌ای خود کوتاه نمی‌آید. از نگاه حکومت ایران دستیابی به قدرت هسته‌ای برای پا بر جا نگه‌داشتن حکومت و ممانعت از مداخله خارجی در جهت براندازی آن حیاتی است. سلاح هسته‌ای به منزله بیمه ای برای آیت‌الله‌ها است. آن‌چه فرق کرده سرعت و راهبرد پیشرفت آن است. ایرانی‌ها توقف کرده‌اند تا جایگزین‌ها و گزینه‌های دیگر را هم بررسی و مسیرشان را دوباره محاسبه کنند. تمام این اتفاقها در سایه شکل‌گرفتن کمپین موثر بین‌المللی در حال رخ دادن است که برای ایران توضیح داد در صورت ادامه دادن به برنامه هسته‌ای‌اش چه بهایی پرداخت خواهد کرد.

 

اگرچه اسرائیل به موثر بودن تحریم‌ها اعتماد کمی داشت، طبق اظهارت یک منبع دفاعی، «وقتی جامعه بین‌المللی تحت فشار آمریکا، تحکم و ثبات قدم نشان می‌دهد و ایران را تحت فشار می‌گذارد، پیام مربوطه که ایران مصون نیست ابلاغ می‌شود.»

 

تعدادی از مقامات دفاعی اسرائیل معتقدند ایران به این درک رسیده است که با رویه سابق، به برنامه هسته‌ای خود دست نخواهد یافت و قادر به ادامه رویکرد  تا کور شود هر آنکه نتواند دید  خود نخواهد بود. بالاخره برای تهران روشن شد بمب هسته‌ای نه تنها بیمه خوبی نیست، بلکه به راحتی می‌تواند موجبات سرنگونی حکومت را فراهم کند. طبق ارزیابی‌های اسرائیل، چنین بینشی در سال 2009 و در جریان جنبش سبز آغاز شد. از آن پس حین بهار عربی که در حرکتی سلسله وار، حکومت‌ها و حاکمان مستبد در سراسر خاور میانه با سرعت وحشتناکی سرنگون شدند، رسوخ این بینش در ذهن مقامات ایرانی ادامه یافت. به قول یک مقام عالی‌رتبه ارتش اسرائیل، یک‌باره ایرانی‌ها متوجه پدیده‌ای به نام «خیابان» شدند و دریافتند که آنها هم خیابان دارند. واقعیت این است که در سال 2009 شبه نظامیان بسیج به صف شدند تا اغتشاش های خیابانی را با مشت آهنین بی رحمانه سرکوب کنند ولی رهبران ایران رفته‌رفته دریافتند که هیچ چیزی تا ابد ادامه نمی‌یابد.

 

مقامات اسرائیلی می‌گویند به محض اینکه آیت‌الله علی خامنه ای رهبر معظم ایران فهمید باید به توده‌های مردم توجه کند، تغییرات شروع شد. این که حسن روحانی مجاز به شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری شد، این که کسی بر سر راه انتخاب او نایستاد و این که او شاید حتی اندکی برای شرکت در انتخابات تشویق شد، حکایت از چنین بینشی دارند. در انتخابات دور قبل، حکومت فعالانه در روند انتخابات مداخله کرد، دستکاری نتایج و اعمال زور بر مردم -بر خلاف تمایل آنها و غرب- منجر به یک دوره دیگر ریاست جمهوری احمدی‌نژاد شد. دیگر بس است. به عقیده یکی از مقامات دفاعی اسرائیل، روحانی قوی‌ترین اصلاح‌طلبی است که (آیت الله) خامنه‌ای می‌توانست به عنوان رئیس‌جمهور ایران بپذیرد بی آنکه مشکلی پیدا کند.

 

اگرچه روحانی واقعاً جزیی از انقلاب ایران است، بسیاری از متغیرها از آن زمان تاکنون تغییر کرده‌اند. روحانی و احمدی‌نژاد تفاوت زیادی با هم دارند. در نشست‌های محرمانه، برخی روحانی را با مناخیم بگین نخست‌ وزیر اسبق اسرائیل مقایسه می‌کنند. بگین نخستین نخست‌وزیر برگزیده از مقامات حزب لیکود بود که در پی نخستین پیمان صلح اسرائیل با یک کشور عربی، متعهد شد تمامی اراضی صحرای سینا را به مصر باز گرداند. آیا روحانی مانند بگین خواهد بود؟ آیا او ایران را از ماجراجویی هسته‌ای‌اش نجات خواهد داد؟ آیا روحانی خواهد توانست مانع هیزم‌ریختن ایران به آتش تروریسم اسلامی شود و کشور را از انزوای بین‌المللی، بحران اقتصادی و تنگنایی که در آن قرار گرفته است نجات دهد؟ تنها گذشت زمان پاسخ این پرسش ها را مشخص می کند. یک مقام دیگر ارتش اسرائیل می‌گوید شاید هم اینطور نشود. بازی هنوز تمام نشده بلکه تازه شروع شده است. خود این واقعیت که بازی جریان دارد برای ما تعجب‌برانگیز است، ولی هر چه زودتر ما به آن عادت کنیم و ذوق‌زدگی را کنار بگذاریم، برای ما بهتر است. هنوز راهی طولانی در پیش است. روحانی شک ندارد که اگر جامعه بین‌المللی به فشار خود ادامه دهد و تخفیف و تسامحی قائل نشود، بتواند درست را از اشتباه و دروغ را از راست تشخیص دهد، توافق با ایران بختی خوبی دارد به جهانیان زمان کافی دهد و آنها را از توانایی نداشتن ایران برای دستیابی به بمب اتمی در زمان کوتاه مطمئن کند. بین ایران و بمب هسته‌ای باید دست‌کم یک فاصله اطمینان هجده ماهه تا سه ساله وجود داشته باشد. اگر این وضع دست‌یافتنی باشد، آن‌وقت می‌توانیم نفس راحتی بکشیم.

 

این مقام اسرائیلی در پاسخ به این سئوال که برای تحقق این موضوع چه باید کردگفت آمریکا نباید فراموش کند که آمریکاست. آمریکا نباید به هر توافقی به هر بهایی رضایت دهد. ایران هم باید مطمئن شود که اگر مذاکرات را مختل کند، هزینه بالایی برایش خواهد داد. ایران باید آگاه شود که در آن صورت تحریم ها فورا از سر گرفته می‌شود آن هم در مقیاسی وسیع‌تر و گزینه نظامی هم به شکلی واقعی و معتبر مد نظر خواهد بود.

 

در پایان، این مقام اسرائیلی در پاسخ به سوالی درباره گزینه نظامی اسراییل علیه ایران تاکید کرد که این گزینه همچنان آماده است. تلاش، هزینه، نوآوری و استقامت فراوانی پای آن رفته است. اگر ایران به مسیرش به سمت بمب هسته ای ادامه دهد، مهم است که اسرائیل گزینه نظامی را برای اقدام علیه تهران داشته باشد.

 

وی گفت از سوی دیگر بدمان نمی‌آید از جنگ پرهیز کنیم. زمانی بود که وقتی جنگی در می‌گرفت، دو ارتش با یکدیگر می‌جنگیدند و آخر سر به خانه برمی‌گشتند. غیرنظامیان اصلا در معرض جنگ قرار نمی‌گرفتند. اما امروز جنگ یعنی همه درگیر آن هستند. خسارات جنگ فاجعه‌بار است و هیچ‌کسی هم پیروز قطعی جنگ نمی‌شود. در این برهه به نظر می‌رسد می‌توان جلوی جنگ را گرفت.